Varant: Düzenli Olarak Para Kazanmak/Kaybetmek

Öncelikli olarak nereden çıktı bu varant işi diyebilirsiniz. Seyahate çıkmadan önce kafamda acaba nasıl olurda borsa yükselirken olduğu gibi düşerken de para kazanabilirim diye bir soru vardı. Bu sorunun cevabını ararken varantları keşfettim. Varantlar bence sürekli olarak para kazanmanızı veya kaybetmenizi sağlayacak enstrümanlar ve ben varantları çok sevdim. Söyle kafamda oturtum. Oldukça hızlı bir araba gibidir varantlar. Kaza yapmadığım sürece (para kazandığım sürece) ağzım kulaklarımda gezerim, kaza yaparsam (para kaybedersem) çok kötü dağılabilirim.

Seyahate giderken yanıma bol bol varantla ilgili video ve doküman aldım. Hem nedir ve ne değildir diye inceledim hem de acaba buradaki yöntemi uygulayabilir miyim diye alıcı gözle baktım. Öncelikli olarak varantlarla ilgili İş Varant ve Deutsche Bank’ın sayfalarını bu yazıyı okurken ve okuduktan sonra ziyaret etmenizi tavsiye ederim. Buralarda bol bol doküman ve video var. Zaten bir kaç tanesini okuduktan/izledikten sonra ne olduklarını çok rahat anlarsınız. Ben bu yazıda daha kendi bildiğim gibi anlatmaya çalışacağım (ben İş Bankası’ndan örnekler vereceğim aynısı Deutsche için de geçerli) yani teknik detaylardan olabildiği kadar kaçınmaya çalışacağım.

Varant Nedir
“Varantlar yatırımcıya, dayanak varlığı önceden belirlenen bir fiyattan belirli bir tarihte alma ya da satma hakkı veren menkul kıymet niteliğindeki sermaye araçlarıdır”. Meali:

Varantlar aynı hisse senedi gibi borsa açıkken alıp satabileceğiniz enstrümanlardır. Yapmanız gereken, aynı hisse senedi alıp satmak için yaptığınız gibi, bankanızla/aracı kurumunuzla varant sözleşmesi (risk bildirim formu) imzalamaktır. Ondan sonra cep telefonunuzdan, bilgisayardan vs. borsa açıkken istediğiniz an varant alıp istediğiniz an satabilirsiniz. İşin aslı aşağıdaki saat dilimlerinde alıp satabilirsiniz

• Birinci Seans 09:50-12:30
• İkinci Seans 14:20-17:30

Tarih konusu ise varantlar ilelebet hayatta olmuyorlar. Örneğin İş Bankası diyor ki ben XXX varantını çıkardım ve bununla 3 ay oynayabilirsiniz. Bu yüzden zaman kısıtlaması var.

Dayanak varlık ise işin havalı kısmı. Örneğin EREGLI’nin varantının dayanak varlığı EREGLI hissesi oluyor ya da USD varantının dayanak varlığı USD oluyor.

Varantları Kim Piyasaya Çıkarıyor:
İş Bankası’ndan ve Deutsche Bank çıkarıyor. Diğerleri de çıkarmış ama sonra vazgeçmişler. Varant alıp satmak için İş Bankası veya Deutsche Bank müşterisi olmak zorunda değilsiniz. Mevcut çalıştığınız aracı kurumlar/banka aracılığıyla varant alıp satabilirsiniz aynı hisse, döviz alıp-satar gibi.

Nelerin Varantı Var
Tekrar belirtim. Ben İş Bankası üzerinden anlatıyorum ama Deutsche Bank’ın da benzer. Hatta Deutsche Bank’ın turbo varant diye varantları da var ama konuyu dağıtmamak için bulaşmıyorum.
Temel olarak endekslerin, bazı BIST 30 hisselerinin, emtiaların (petrol ve altın) ve dövizin (USDTRY, EURTRY ve EURUSD) varantı var. Aşağıda listesi var:

ISCTR	TOASO	TTKOM
DAX	KCHOL	TUPRS
DJI	KRDMD	UKX
EKGYO	NDX	USDTRY
EREGL	NIKX	VAKBN
EURTRY	SAHOL	XAUUSD
EURUSD	SISE	XU030
FSX5E	SPX500	YKBNK
GARAN	TCELL
HALKB	THYAO

Altın Kural
Varantlarda hisseler gibi gün içinde fiyatı artan ve düşen varlıklar. Aşağıda fiyatının nasıl oluştuğunu anlatacağım. Bu yüzden burada varant işinin en ama en çok önemli noktasını belirteceğim. Bunu yapmazsanız canınız çok ama çok yanar.

Örneğin siz AKBANK’ın yükseleceğini düşünüyorsanız AKBANK ALIM varantı alacaksınız. AKBANK yükselirse alım varantı da yükseleceği için para kazanacaksınız. Eğer AKBANK’ın düşeceğini düşünüyorsanız AKBANK SATIM varantı alacaksınız. AKBANK düştüğü için siz para kazanacaksınız. Tersini yaparsanız para kaybedersiniz. Para konusuna birazdan geleceğiz.

Varantların Fiyatları:
Bir tane varant yok. Örneğin 5-6 tane AKBANK alım varantı ve 5-6 AKBANK satım varantı var. Bu yukarıda gördüğünüz tüm varanlar için geçerli. İsvarant ve Deutsche Bank’ın sayfalarında ya da Matriks gibi programlar aracılığıyla güncel varant isimlerini ve fiyatlarını görebilirsiniz.

Bir varantın fiyatı iki temel bileşenden oluşuyor. Bunlar içsel değeri ve zaman değeri. Gerçek bir örnek üzerinde gidelim. Örneğin AKBANK alım varantlarından bir tanesinin ismi AKIIF.V (yazıyı okurken buraya tıklayın lütfen). Bunu pazartesi alırsanız siz AKBANK hissesinin yükseliceğini düşünüyorsunuz demektir (sakın yazının tamamını okumadan ve iki bankanın web sitelerindeki video ve yazıları incelemeden karar vermeyin. Ben sadece örnek verdim).

Zaman Değeri: Yukarıda ne demiştik. Varantlar belli zaman aralıklarında hayatta olan (örneğin 3 ay) enstrümanlardır. Zaman değeri kavramı (açılan sayfada göreceğiniz teta adıyla belirtiliyor) burada devreye giriyor. Bu varant ne zaman öleceği (vade tarihi) sayfada yazıyor: 31.05.2017. Bu şu demek, 31.05.2017 tarihine kadar bu varantın fiyatı her gün 0,0028 (teta) kuruş düşecek.

İçsel Değer: Varantın kendi değeri. Bu varantın (AKIIF.V) bağlı olduğu hisse yani AKBANK’ın yükselip düşmesine göre değişiyor. Varant ilk piyasaya çıktığı zaman ihraç eden kurum, yani Is veya Deutsche bankaları, bir fiyat belirliyor ve alım varantı olduğu için hisse fiyatı artarsa artıyor, hisse fiyatı düşerse düşüyor.

Yukarıda da belirttiğim gibi eğer satım varantı olsaydı, AKBANK hissesinin fiyatı artınca satım varantının fiyatı düşecek (Akbank alım varantının fiyatı artacak), AKBANK hissesinin fiyatı düşünce satım varantının fiyatı yükselecekti (Akbank alım varantının fiyatı düşecekti).

Örneğin:
BIST30 alım varantı alırsanız ve BIST 30 yükselirse varantın fiyatı artar.
BIST30 alım varantı alırsanız ve BIST 30 düşerse varantın fiyatı düşer.
BIST30 satım varantı alırsanız ve BIST 30 yükselirse varantın fiyatı düşer.
BIST30 satım varantı alırsanız ve BIST 30 düşerse varantın fiyatı artar.

Varantın kendisine olan talebin varant fiyatını belirlemede bir rolü yok. Önemli olan bağlı olduğu dayanak varlığa olan talep. AKBANK satım varantınız var diyelim ve AKBANK’ın fiyatı düşüyor. Bu durumda varantın fiyatı varantı çıkaran kurum tarafından, yani Is veya Deutsche tarafından, arttırılıyor (esasında yazılım yapıyor bazen de uzmanlar devreye giriyor).

Örneğin AKIIF.V’nin güncel fiyatı 1.39 TL. Açtığınız sayfada “Duyarlılık” diye bir şey var. AKIIF.V’nin duyarlılık değeri şu an 0,0101. Duyarlılık, varant fiyatının 0,01 TL değişmesi için dayanak varlık fiyatının (bizim örneğimizde AKBANK’ın) ne kadar değişmesi gerektiğini gösterir.

Yani AKBANK hissesinin fiyatı 0,0101 TL artsa sizin varantınız 1.4 TL (1.39+0.01) olacak.

An itibariyle vadeye kalan gün sayısı aynı olmak koşuluyla AKBANK (şu an 9.25 TL) borsa açık olsa ve fiyatı 10.26 TL’ye çıksa, 1.39’a aldığınız varantı 2.39 TL’ye satabilirsiniz. DİKKAT: Eğer AKBANK şu an 8.26 TL olursa 1.39’a aldığınız varantı 0.46 TL’ye satabilirsiniz. Tekrar belirtim varantlar çok iyi para kazanmanıza veya kaybetmenize sebep olabilir. Lütfen iyice anlamadan bulaşmayın.

Çok az bir miktar alıp deneyebilirsiniz belki de anlamak için . Örneğin 1 veya 10 ya 25 vs adet gibi.

Burada amaç varantın nasıl çalıştığını anlamak olmalı bence.

Aklınızda olsun varant alım satım işlemlerinde %10 oranında stopaj kesintisi bulunmaktadır.

Toparlama
Örnek yapalım. Lütfen buraya tıklayın. Karşınıza gelen ekrandan aşağıdaki gibi olacak. Örneğin ben endeks ile ilgileniyorsam endekse tıklayacağım

BIST 30 ile ilgileniyorsam XU030'u seçeceğim

BIST 30’un düşeceğini düşünüyorsam “Düşeceğini Bekliyorum”a tıklayacağım.

Sonra karşıma aşağıdaki gibi bir sayfa gelecek. Varsayalım ben “Beklentiler dahilinde yatırım yapılabilir”i seçtim.

En sonda aşağıdaki sonuçları verdi bana İş Varant.

Yukarıdaki resmi şöyle yorumlayacaksınız.

VARANT KODU: UZITS.V

TİP: Satım (örnekte BIST 30’un düşeceğini varsaydığımız için doğal olarak satım olanları görüyoruz).

D.VARLIK: Dayanak varlık bizim örneğimizde BIST 30

VADE: 30.06.2017. Bu varant 30.06.2017 tarihine kadar hayatta olacak. Sonra bu varant yok.

Kullanım Fiyatına şimdilik hiç takılmayın derim. Bunun bizimle pek bir alakası yokmuş.

DAYANAK VARLIK FİYATI: BIST 30 bugün kaçta kapattıysa o fiyat (117.076).

PY ALIŞ ve PY SATIŞ: Varantın alım satım fiyatı. Aynı hisselerde olduğu gibi. Eğer satmak isterseniz İş Bankası (Başkası değil. Yani arz talep yok. Ister varant o gün 1 tane alınsın isterse 1.000.000 tane satılsın, fark etmez. Tüm satım ve alımları İş Bankası yapıyor. Almak ve satmak zorunda. Keyfiyet yok. Bu arada açığa satış yoktur varantlarda) sizden an itibariyle 0.94’e alıyor veya satın almak isterseniz 0.96 TL’ye satıyor. Hayatım boyu Forekste oynamadım ama orada olduğu gibi burada alım-satım fiyatı arasındaki farkın az olmasına dikkat edin. Bir anda aşırı hareketlenme olmazsa zaten alım-satım arasındaki makas dar oluyor. Galiba forekste teminat gibi bir kavram var. Burada yok. Yani 15 TL’lik alıp varant alıp 2 ayda tutabilirsiniz 2 dakikada satabilirsiniz de (vadesi geldiğinde varant öleceği için vade son gününden önce alın ya da satın. vade tarihine yaklaştıkça varantın riski artar, aklınızda olsun lütfen).

DEĞİŞİM: Varantın fiyatının bugün ne kadar arttığını veya azaldığını gösteriyor. An itibariyle %7.87. Bugün BIST 30 diplerde gezerken sanırım bu oran %17 civarıydı (emin değilim ama bu civardaydı). Yani siz sabah alıp BIST 30 diplerde gezerken satsaydınız %17’i kar elde edecektiniz. Tekrar uyarım. Eğer bugün BIST tam tersini yapsaydı, bu sefer elinizde alım varantı olduğu için %17’lik zarar etmiş olurdunuz eğer aynı senaryo gerçekleşmiş olsaydı.

ETKİN KALDIRAÇ: Sanırım birçok kişinin ilgisini çekiyor ama benim varant seçiminde 4. önceliğim oluyor (duyarlılık, teta ve vade benim için daha öncelikli). Kaldıraç, en basit anlatımıyla, dayanak varlıktaki bir birim değişikliğin varantın fiyatında ne kadarlık değişim yarattığıdır (sanırım foreks oynayanlar bu kavramı yakından biliyordur). Bizim örneğimzde kaldıraç oranı 14.07.

DUYARLILIK: Duyarlılık, varant fiyatının 0,01 TL değişmesi için dayanak varlık fiyatının ne kadar değişmesi gerektiğini gösterir. Mevcut değer 92.62. Yani BIST 30, 92.62 puan düşerse UZITS.V’nin fiyatı 0.01 TL artacak. Duyarlılık sabit değildir. Fiyat gibi değişir.

TETA: Zaman değeri olduğunu yukarıda belirtmiştim. Unutmayın varantın tetası sabit değildir ve varantın vade sonuna doğru zaman değeri kaybı hızlanır. Yani son günlerine gelmiş varantlar her gün ilk günlerine nazaran daha fazla değer kaybeder. Aynı varantın vadesine 50 gün varken sahip olacağı teta değeri ile 5 gün varken sahip olacağı teta değeri farklıdır. 5 gün kala varantın teta değeri artacak yani her gün hiçbir şey değişmese bile varantın fiyatı düşecektir. Bizim örneğimizde gün itibariyle teta değeri 0.0045. Yani bugün bu varantın fiyatı 0.0045 kuruş azaldı. Diğer taraftan bugün %7.87 kazandırdığı için şu an için zaman değerinden kaynaklanan kaybın bir önemi yok. Açık söyleyim bugün 0.92’den açılış fiyatı varmış ve kapanış fiyatı teta düşünce 0.96 olmuş.

Ben seçim yaparken öncelikle vade son tarihine bakıyorum. Olabildiğince en uzak olanı seçiyorum (Yakın tarihli seçerseniz ve doğru varantı seçerseniz bir günde örneğin 9-10 ya da 100 kat kazanmanız ya da kaybetmeniz de mümkün). Sonra teta ve duyarlılığa bakıyorum. Duyarlılık ne kadar düşük (yani fiyattan ne kadar çok etkilenirse) olursa beni için o kadar iyi. Burada mutlak değer olarak alın lütfen duyarlılığı. Teta değeri ne kadar küçük olursa o kadar iyi doğal olarak (yani beklediğim hareketi beklentimde daha geç yaparsa, teta değeri ne kadar düşük olursa her gün o kadar para kaybedeceğim)

Ben size verdiğim link yerine şu adresten bakmayı tercih ederim. Burada varantların riskleri renklerle gösterilmiş. İlgilendiğim dayanak varlığı filtreden seçer ve filtrelerim. Daha sonra kaldıraç, vade, teta, duyarlılık değerlerine bakar karar vermeyi tercih ederdim.

Ayrıca varantlardan faydalanarak hedge de edebilirsiniz. Diyelim EREGL hissesi aldınız ve artacağını bekliyorsunuz. Her ihtimale karşılık EREGLI satım varantlarından biraz alabilirsiniz. Böylece EREGLI düşerse örneğin paranızın tamamını ya da bir kısmını varant ile karşılayabilirsiniz.

Varantlarda en fazla aldığınız miktar kadar kaybedebilirsiniz ama teorik olarak alım varantlarında sonsuz kazanabilirsiniz (satm varantlarında teorik olarak mümkün değildir).

Önemli bir nokta: Aldığınız (ister alım varantı ister satım varantı olsun) varant kadar sorumlusunuz. Diyelim terste kaldınız, stop-loss’a uymadınız ve elinizde tuttunuz. Eğer varantın vadesi gelmediyse hala aldığınız kadar varantınız var demektir.

Sonuç olarak aklıma gelenleri yazmaya çalıştım. Bundan sonra ilgi alanımda sadece varantlar olacak. Peki varant seçimi yaparken yöntemim ne olacak. Yukarıda varantın kendisi ile ilgili baktığım değişkenleri anlattım iyi ama hangi dayanak varlığın varantını alacağım.Varantları günü birlik alıp satanlarda var daha uzun tutanlarda. Ben bu blogun çok iyi bildiği SASA, ASELSAN, YATAS vs. yöntemini hem alım hem de satın varantlarında izleyeceğim, tabi arada kaçamaklar olur:)

Yöntem
- Dayanak varlığı hisse olan varantlar için yöntem CANSLIM. Eğer hissenin CANSLIM analizi iyi gelmişse bu hisse ile ilgili alım varantları, eğer kötü gelmiş ise satım varantlarını tercih edeceğim. CANSLIM sonucunun iyi/kötü gelmesi ömür boyu alım ya sa satım varantı alacağım anlamaına gelmiyor o hisseyle ilgili. Elbette hissenin trendinin aşağı mı yukarı mı yönlü olduğu önemli karar verirken.

- CANSLIM’a göre baktıklarımda peki ne zaman alacağım. Burada DARVAS, SWING ve Sn. Aym’nin “tepki beklerim” diye özetleyebileceğim yöntemi imdadımıza yetişiyor. Aşağıda SAHOL grafiği var. A alım varantını ve S’da satım varantını temsil ediyor. Çok daha fazla A ve S yazabilirdim ama amaç burada mantığı açıklamak.

Örneğin Sabancı hissesinde (yani dayanak varlık) neye bakardım (Aşağıdakiler çoğaltılabilir ve değişmez kurallar değildir):

- Eğer hisse kutu oluşturmuşsa ve kutusundan yukarıya doğru çıkarsa SAHOL’un alım varantlarından birini alırdım.

- Eğer hisse kutu oluşturmuşsa ve kutusundan aşağı doğru çıkarsa SAHOL’un satım varantlarından birini alırdım.

- Eğer hisse kutu oluşturmuş ve kutsunun zirvesinde ama bir türlü kutusunu yukarı doğru kıramıyorsa yani kutusunun içine düşüyorsa SAHOL’un satım varantlarından birini alırdım.

- Eğer hisse kutu oluşturmuş ve kutsunun dibinde ama bir türlü kutusunu aşağı doğru kıramıyorsa yani kutusunun içinde yükseliyorsa SAHOL’un alım varantlarından birini alırdım.

- Eğer SAHOL daha önce geçemediği bir tepeyi (buna anlaşılması için direnç deyim) geçiyorsa alım varantı alırdım.

- Eğer SAHOL daha önce geçemediği bir dibi (buna anlaşılması için destek deyim) aşağı doğru kırıyorsa satım varantı alırdım. 

Hisse değilde endeks ise ya da emtia veya döviz ise peki ne yapacağım. CANSLIM hariç yazdıklarım aynen geçerli ama bunlarda ülkeyi ve dünyayı takip etmek gerekiyor. Örneğin Trump’ın son hikayesi ya da petrolde arz kesintisi anlaşması ya da İran'daki seçimler ya da Fransa’daki seçimler akılda olmalı ki karar verebilelim.

Tekrar belirtim. Varantlar çok iyi para kazanmanıza veya kaybetmenize yol açabilir. Yani hisselere göre risk miktarı daha fazladır (tünelin sonunda gördüğünüz ışık size yaklaşan trenin ışığı da olabilir). Varant alım-satımına karar vermeden önce burada yazılanları, verdiğim linklerdeki kaynakları ve başka kaynakları lütfen iyice inceleyin. Hatta alıp satmadan önce bir süre izleyin. Ondan sonra da alıp-satmaya karar verirseniz çok ama çok ufak miktarda alın ve satın. Böylece oyunun kurallarını iyice özümseyin lütfen. Ondan sonra zaten kendiniz rahatlıkla karar verirsiniz ne yapacağınıza. Ben dersimi çalıştım ve kendi adıma sadece varantlarla ilgilenmeye karar verdim.

Not: 
Sayın "mrtxy" ile konuştuk. Kendisinin tavsiyesi üzerine bu notu paylaşıyorum:

Dayanak varlığın fiyatı aşırı hareketlendiği zaman varantların alım-satım fiyatları arasında makas cok fazla olabiliyor. Fiyatlar arasından çok makas olduğu zaman ben sakinleşmesini bekliyorum. Böyle durumlarda almıyorum.

Bazen piyasa yapıcı (İş Bank ve Deutsche Bank) elinde varant kalmayabiliyor. Bu durumda piyasa fiyatını banka değil alıcı-satıcı belirliyor.

Böyle durumlarda almadan önce fiyatı kontrol edin. Bunun için aşağıda belirttiğim bankaların web sayfalarına bakabilir ya da bankaları arayıp fiyatını sorabilirsiniz.

Ayrıca bazen varantın kodu sistemde olmuyor. Örneğin cep telefonundan "al" diyorsunuz ama telefonda sistemde tanınmadı cevabı alıyorsunuz. Bu durumda bankanızı arayıp yardım isteyebilirsiniz.

Varant alınacaksa 1-2 gün önceden mutlaka takip listesine alınmalı ve hareketlerine bakılmalı. Böylece ihraçcı kurumun fiyatı ne kadar hızlı ve uygun şekilde değiştirdiğini hakkında fikir sahibi olabilirsiniz.


İnceleme yaparken kullandığım yöntemler:
CANSLIM
DARVAS
SWING
Sıkça sorulan sorulara bakmak isterseniz: SSS

NOTLAR
- Veriler ve görseller “Matriks” programı kullanılarak üretilmiştir.